Pompa Terimleri Sözlüğü | Pompa ve Hidrofor İçin Kapsamlı Teknik Rehber
Pompa ve hidrofor sistemleri, sıvıların transferinde hayati bir role sahiptir. Bu sistemlerin doğru çalışması, bileşenlerin ve teknik terimlerin doğru anlaşılmasına bağlıdır. Bu rehber, bir mühendis, teknisyen, tesisatçı veya nihai kullanıcı olsanız da, pompa sektöründe kullanılan en temel ve en ileri düzeydeki tüm terimleri anlaşılır bir dille açıklamak için hazırlandı.
Amacımız, gereksiz karmaşadan arındırılmış, iyi kategorize edilmiş ve kolayca referans verilebilen bir kaynak sunmaktır. Bu kapsamlı sözlük ile doğru pompa seçimini bilinçli bir şekilde yapabilir, mevcut sisteminizin verimini artırabilir ve olası sorunların önüne geçebilirsiniz.
Pompa ve Akışkan Mekaniği Temel Terimleri
Debi (Q): Pompanın birim zamanda taşıdığı sıvı hacmidir. Genellikle metreküp/saat ($m^3/h$) veya litre/dakika ($l/min$) birimleriyle ifade edilir. Pompanın kapasitesini belirler.
Basma Yüksekliği (H): Pompanın akışkana kazandırdığı toplam enerji miktarının metre cinsinden karşılığıdır. Statik yükseklik ve sistemdeki tüm sürtünme kayıplarının toplamını içerir.
Emme Yüksekliği: Pompanın basma yüksekliğine ilaveten emiş ağzından su kaynağı arasındaki dikey mesafedir. Negatif basınçla ifade edilir.
Manometrik Basma Yüksekliği (Hmt): Pompanın emiş ve basma ağızları arasındaki toplam yükseklik farkı ile borulardaki tüm sürtünme kayıplarının toplamıdır. Pompalamanın zorluk derecesini belirler.
Basınç (P): Birim yüzeye uygulanan kuvvettir. Bar, psi (pound/inç kare) veya Pascal (Pa) gibi birimlerle ölçülür.
Kavitasyon: Sıvı içindeki basıncın buharlaşma basıncının altına düşmesi sonucu oluşan buhar kabarcıklarının, yüksek basınçlı bölgede patlaması olayıdır. Pompanın içinde aşınma ve hasara yol açar.
NPSH (Net Pozitif Emme Yüksekliği): Pompanın kavitasyon yapmadan sağlıklı çalışabilmesi için emme hattında bulunması gereken minimum basınç enerjisidir.
Özgül Hız (ns): Pompanın çalışma karakteristiğini ve çark tipini belirleyen boyutsuz bir parametredir. Yüksek özgül hız, yüksek debi, düşük basma yüksekliği demektir.
Viskozite: Bir akışkanın akmaya karşı gösterdiği dirençtir. Suyun viskozitesi düşükken, yağ gibi sıvıların viskozitesi yüksektir.
Özgül Ağırlık: Bir akışkanın birim hacminin ağırlığıdır. Pompa seçiminde debi ve basma yüksekliği hesaplamalarını etkiler.
Atmosfer Basıncı: Atmosferdeki gaz kütlesinin birim alana uyguladığı kuvvettir. Deniz seviyesinde yaklaşık 1 bar (1 atm) kabul edilir.
Pompa Tipi ve Yapısal Terimler
Santrifüj Pompa: Merkezkaç kuvveti prensibiyle çalışan, en yaygın dinamik pompa türüdür.
Pozitif Deplasmanlı Pompa: Belirli bir hacimdeki sıvıyı her devirde hareket ettiren pompa türüdür. Viskoz sıvılar ve yüksek basınç uygulamaları için idealdir. (Dişli, pistonlu, diyaframlı pompalar)
In-line Pompa: Boru hattı üzerine doğrudan, hat ile aynı eksende monte edilen kompakt pompa türüdür.
Çift Emişli Pompa: Suyu iki ayrı taraftan emerek tek bir noktadan basan pompa tipidir. Yüksek debili, büyük tesislerde verimlidir.
Salmastrasız Pompa (Mekanik Salmastrasız): Sızıntı riskini tamamen ortadan kaldıran, motor ve pompa kısmının birleştirildiği, özel bir manyetik kaplinle çalışan pompa türüdür.
Monoblok Pompa: Pompa ve motorun tek bir gövdede birleştiği, kompakt tasarımlı pompa türüdür.
Kendinden Emişli Pompa: Emiş hattındaki havayı dışarı atarak suyu kendiliğinden emebilme özelliğine sahip pompa türüdür.
Yatay / Dikey Milli Pompa: Pompa milinin yatay veya dikey duruşuna göre adlandırılan pompa türleridir.
Hidrolik Verim: Pompanın sıvıyı hareket ettirmek için harcadığı enerji ile mekanik olarak aldığı enerji arasındaki orandır.
Çark (İmpeller): Pompanın içindeki dönen, kanatçıklı parçadır. Suyun hızını ve basıncını artıran ana mekanik elemandır.
Volüt (Volute): Pompa gövdesinin içinde, çarktan çıkan sıvıyı toplayan ve yönlendiren sarmal şekilli kanaldır.
Elektrik Motoru ve Kontrol Panosu Terimleri
Monofaze Motor (Tek Fazlı): 220V ile çalışan motorlardır. Genellikle ev ve küçük işletme uygulamalarında kullanılır.
Trifaze Motor (Üç Fazlı): 380V ile çalışan, daha yüksek güç ve verimlilik sağlayan motor tipidir. Endüstriyel uygulamalarda tercih edilir.
Yumuşak Yol Verici (Soft Starter): Motorun kalkış anındaki yüksek akım çekimini kontrol ederek motor ve sistemin ömrünü uzatan elektronik cihazdır.
Frekans Konvertörü (VFD): Motorun hızını ve torkunu kontrol ederek pompanın debisini ve basıncını ayarlayan elektronik hız kontrol ünitesidir. Enerji verimliliğini maksimize eder.
Termik Manyetik Şalter: Motoru hem aşırı akıma (termik) hem de kısa devreye (manyetik) karşı koruyan anahtar ve koruma elemanıdır.
Pano (Kontrol Panosu): Pompanın çalışmasını otomatikleştiren, koruma ve kontrol elemanlarını barındıran elektrik panosudur.
Faz Koruma Rölesi: Şebeke elektriğindeki faz kesilmesi veya düzensizliği durumunda sistemi korumaya alan röledir.
Motor Koruma Şalteri: Motoru aşırı yüke ve kısa devreye karşı koruyan kompakt şalterdir.
Tesisat ve Aksesuar Terimleri
Genleşme Tankı: Hidrofor sisteminde basınç dalgalanmalarını emen ve pompanın sık devreye girmesini engelleyen basınçlı tanktır.
Membran: Genleşme tankı içinde hava ve suyu birbirinden ayıran, esnek kauçuk parçadır.
Basınç Şalteri: Hidrofor sistemindeki basınç seviyesini kontrol eden, pompayı belirli basınç aralıklarında açıp kapatan elemandır.
Manometre: Sistemdeki sıvı basıncını ölçen göstergedir.
Beş Yollu Çekvalf: Pompa, basınç şalteri, manometre, fleks hortum ve genleşme tankını birbirine bağlayan bağlantı parçasıdır.
Çekvalf: Sıvının tek yönde akmasını sağlayan, geri akışı engelleyen valftir.
Pis Su Çekvalfi: Kanalizasyon ve atık su sistemlerinde geri tepmeyi önlemek için kullanılan özel çekvalftir.
Fleks Hortum: Esnek yapısıyla pompa ve tesisat arasındaki titreşimi emen, genellikle paslanmaz çelik örgülü, hortum benzeri bağlantı elemanıdır.
Salmastra: Pompa mili ile gövdesi arasındaki sızdırmazlığı sağlayan mekanik bir elemandır.
Salmastra Yüzüğü: Salmastranın sızdırmazlık yüzeyini oluşturan, sert malzemeden yapılmış parçadır.
Gasket (Conta): İki parça arasındaki sızdırmazlığı sağlamak için kullanılan, genellikle esnek malzemeden yapılmış halka veya parçadır.
Rakor: İki tesisat parçasının sökülüp takılmasına imkan veren bağlantı elemanıdır.
Redüksiyon: Farklı çaplardaki boru veya tesisat elemanlarını birbirine bağlayan adaptördür.
Kollektör (Manifold): Birden fazla boru hattını tek bir noktada toplayan veya dağıtan tesisat elemanıdır.
Filtre: Sıvı içindeki katı partikülleri tutarak pompanın ve sistemin korunmasını sağlayan elemandır.
Jeneratör: Pompanın elektrik kesintisi veya şebeke dışı alanlarda çalışması için elektrik üreten makinadır.
Voltaj Düşümü: Elektrik akımının kabloda ilerlerken karşılaştığı direnç nedeniyle voltajın düşmesi olayıdır. Pompanın verimini ve ömrünü olumsuz etkiler.
Korozyon: Pompa gövdesi ve iç parçalarının, taşıdığı akışkanın kimyasal etkisiyle paslanması veya aşınmasıdır.
Seviye Flatörü: Depo, kuyu veya tanklardaki sıvı seviyesini kontrol ederek pompanın otomatik olarak çalışmasını veya durmasını sağlayan şamandıralı anahtardır.
Faydalı Araçlar ve Rehberler